apprendre le breton
 
Notifications
Retirer tout

apprendre le breton

Page 2 / 5
 alan
(@alan)
Membre Moderator Registered

je perçois Fañch Morvannoù et Francis Favereau, comme des hommes d’ouverture.

RépondreCitation
Posté : 24/11/2010 10:30 pm
(@import)
Membre

Il ne s’agit pas d’eux! Il s’agit d’avoir conscience que certaines méthodes, dont en particulier celles utilisées par « Ober » sont à base de « Translittéraion » ce qui donne une langue calquée sur le français tant dans sa structure que dans son esprit.

Si le pire ennemi de la langue bretonne reste le rouleau compresseur de l’état français nouvellement renforcé par les
décisons récentes de ne pas promulguer de loi en ce doomaine, on doit aussi reconnaître qu’il existe des méthodes d’apprentissage qui, non seulement sont loin du compte mais constituent une véritable invite à penser en français… A quoii cela sert-il d’apprendre un tel breton?

RépondreCitation
Posté : 24/11/2010 10:57 pm
 alan
(@alan)
Membre Moderator Registered

je salue votre exigence. Je sais bien que beaucoup de progrès sont à faire de la part d’enseignants et d’enseignement du Breton. Beaucoup sont le fait de néo-bretonnants, ce qui est forcément une faiblesse.
Parler de Breton qui serait du pur français avec des mots bretons est une exagération. Dîtes que la pollution du français y est importante, je l’admettrais.
On peut juger moins grave l’autre influence française de « l’autre camp », celle du vocabulaire populaire trop francisé. Je considère même qu’il y a un certain populisme à n’accepter qu’un vocaulaire du monde rural. Il est nécessaire de le faire jusqu’à un certain point, ce sont les circonstances qui nous y contraignent, mais les langues ne sont pas seulement paysannes (le vocabulaire philosophique et scientifique n’y sont pas connu malheureusement). Par ailleurs, il est dangereux, pour la survie, de vouloir maintenir des orthographes dialectales.
Tout cela pour dire qu’aucune position est strictement indiscutable.
Je crois toujours à la convergence qu’a tentée Fanch Morvannou, même si certaines nouvelles options me semblaient à revoir (l’utilisation du double S par ex).

RépondreCitation
Posté : 25/11/2010 3:52 pm
(@import)
Membre

Beaucoup sont le fait de néo-bretonnants, ce qui est forcément une faiblesse.

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-

Oui. Mais on peut y trouver remède et même mieux. Le néo-bretonnant posséde souvent une instruction supérieure
aux anciens. Si l’enseignement se fait selon des sources authentiques qui sont à portée de mains et si on accepte de reconnaître certaines erreurs passsées alors le néo-bretonnant devient à son tour une valeur sûre et la transmission est possible…

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=

———————————————————————-
Parler de Breton qui serait du pur français avec des mots bretons est une exagération.

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=

Peut-être. Mais la lecture de Nenn-Jani de Roparz Hemon illstre bien mon propos. C’est un livre entièrement pensé en français avrc d' »norùmes futes de breton… F.Morvannbou l’a dit lui même qu’il aurait mieux fait d’être écri en français…

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=

Posté le: 25/11/2010 13:52:31    Sujet du message: apprendre le breton
————————————————————————
On peut juger moins grave l’autre influence française de « l’autre camp », celle du vocabulaire populaire trop francisé.
=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=

Oui, certainement. Malheureusement le rejet du néo-breton a conduit aux pires excès comme ceux qu’on voit sur le forum « Brezhoneg ar bobl » . C’est très dangereux…

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=

les langues ne sont pas seulement paysannes

=-=^=-=-=-=-=-=-=-=–=-=-=-=–=

Particulièrement vrai pour le breton dont la précison, la structure, la richesse sont d’une beauté extraordinaire..
Il me semble déja avoir dit que la structure grammaticale éatit ensemblis au sens mathématique du terme..

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=

(le vocabulaire philosophique et scientifique n’y sont pas connu malheureusement).

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=

Tels qu’ils sont définis par Preder et cie surement….
Mais si on suit les conseils donnés par un bretonnant de la carrure de V.Favé on arrive à trouver des néologismes qui sont compris du peuple… J’en ai fait l’expérience…..
Quant aux concepts abstriats en voici un donné en exemple
par notre évêque:

KLASK RE HI ENNOR AN-UNAN A VEZ NAHUZ EVIDOR.

L’INSTROPECTION PERSONNELLE PROLONGÉE EST NÉFASTE

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=

POUR LE S / SS

F.MORAVNNOU ÉTAIT PEUT-ÊTRE FATIGUÉ DE LA PRONONCIATION DES ETUDIANTS. F.Mrvannou parle un breton très distingué…

RépondreCitation
Posté : 25/11/2010 4:24 pm
 alan
(@alan)
Membre Moderator Registered

j’ai tendance à ne pas mettre en opposition des positions qui devraient être complémentaires.
Je suis d’accord notamment avec votre propos sur les progrès qu’on peut toujours faire, gràce effectivement à des gens plus pointus.
De toute façon, on progresse tout le temps, sauf si on se croit arrivé.
Mon Breton est loin d’être parfait, et j’ai déja eu l’occasion d’apprécier les conseils de gens qui me les ont donné. Car il faut dire que le temps que je peux passer à perfectionner la langue m’est très compté, vues mes activités et leurs à-côtés qui me prennent bien trop de temps.

Trugarez deoc’h,
alan

RépondreCitation
Posté : 25/11/2010 10:01 pm
(@import)
Membre

Very Happy

Bon voila, le postier m’a enfin apporter mon cadeau perso ! Laughing

ça y est, j’ai donc bien reçut une méthode pour breton débutant !
J’ose à peine dire le titre de peur que vous me disiez qu’elle est trop nul! Embarassed

mais qu’importe après tout ! car de toutes les manières même si ce n’est que pour débuter c’est déja un bon début:
donc il s’agit de:
« Ni a gomz brezhoneg ! »

y’a du boulot c’est sur ! mais je suis pas peu fier d’avoir fait un pas pour la culture bretonne !

à bientot!
de Gaël

RépondreCitation
Posté : 29/12/2010 10:57 pm
(@import)
Membre

Apprendre le breton….

LA NEGATION

Une grande confusion régne sur la négation bretonne souvent réduite au seul modéle français, ce qui est loin d’être le càs.

1°) Réponse à une question interro-négative

Exemple: N’eo ket brao an amzer?

La réponse à une question interro-négative est Nann ou Eo (geo) dans les cas suivants:
Question: N’eo ket brao an amzer ?
Réponse: Nann ( Fall eo an amzer)

Question: N’eo ket brao an amzer?
Réponse: Eo ( Brao eo)
De ce fait on ne répondra donc pas Nann ou Eo à une question qui ne serait pas une interro-négation.

Quelques exemples:

N’e-neus moulet leor ebed? – Nann.

N’e-neus skrivet leor ebed?- Eo. O paouez echui eun trede leor ema.

Gradlon, Gwenole, Korantin, ne heller ket dispartia an tri ano-ze? – Nann. O zri e vezont asamblez – ou: Eo. Ar re-ze a zo disheñvel kenañ o fersonelez.

Douarnenez n’eo ket mui ar brasa porz pesketa a zo e Breiz? – Nann. Siwaz. Konkerne eo.
N’ema ket tad Perig war vor? – Eo. War vor ema.
Eun dro hep par eo Tromeni Sant Ronan. N’eus nemeti e Breiz?- Eo. Tromeniou all a zo.

2 ) Réponse négative à une question non interro-négative.

On peut, soit:

a) Répondre en niant le verbe de la phrase
Exemples: Brao eo an amzer? – N’eo ket.

O labourad emaout? – N’emaon ket.

b) Ou répondre par Nann, mais en niant aussitôt le verbe de l’interrogation
Exemples: Brao eo an amzer?
Nann. N’eo ket.

O labourad emaout?
Nann. N’emaon ket.
On notera que cette forme est rarement utilisée chez les bretonnants de naissance. Cependant quand ils l’entendent, ils sont unanimes pour dire que c’est la meilleure.

Exemples: Ha gouzoud a rez gand piou eo bet savet an ti-ze?
N’ouzon ket avad

Ar re o-deus bet savet ar peulvanou-ze a oa kelted eveldom?
Ne oant ket. Eur bobl all e oant kosoh eged ar gelted.

Avel ‘ zo?
N’ eus ket.

Glao a ra?
Ne ra ket.

Ar ganaouenn a gani evidon?
Ne ganin ket.

Dans la langue parlée la réponse oublie souvent le verbe pour se borner à “ Ket”

Exemple: Butun az pezo?
Ket. (au lieu de: N’am bo ket )

3°) Autres formes de la négation
a – Le renforcement
On entend parfois des bretons non bretonnants appliquer, en français, une régle bretonne en disant: “Ce n’est pas moi que c’est “;
Cette régle: “ N’eo ket me eo “ est souvent utilisée pour renforcer la négation. On connaît le vieux dicton: N’eo ket ar goantiri eo a lak ar pod da virvi.
( Qui correspond à: La beauté ne se mange pas en salade.)
En voici quelques exemples:
– Hervez a welan, n’eo ket skrivagnerien eo a ra diouer da Vro Wened?
– Nann sur.
– N’eo ket brezoneg divouedet eo a veze gantañ evel ma lenner bremañ e kemend a baperiou?
– Nann sur! brao e teue ar brezoneg gantañ.
– N’eo ket sardined hepken eo a vez pesketet e Douarnenez?
– Gwad am-eus dindan va ivinou ha n’eo ket dour karotez eo.
– An amzer eo a ra ar foenn, neket an dud eo.
– Eur wech n’eo ket atao eo.
– N’eo ket diouz e zoare eo mond dezañ ( Ne pas le juger sur sa mine)
– N’eo ket dre va faot eo.
– N’eo ket c’hoari ruz pe zu eo a zo d’ober.
– P’en em laka d’ober eun dra bennag n’eo ket hanter ober eo e ra.

b – Négation avec le verbe ober.
Les exemple suivants serviront de modéle.
– Rei anezo a rit?
– Ya, ober a reom
– Ne reom ket.

– Ne zebrit ket ho soubenn?
– Gran. (eo)
– Nann.

– Ne roit ket anezo deom ?
– Grin (eo)
– Nann;

c – Réponse obtenue en niant l’adjectif opposé. Cette construction est propre au génie de la langue bretonne.Les exemples qui suivent permettront de l’assimiler:
Mad eo ar zoubenn?
N’eo ket fall.

Brao eo iliz ho parrez?
N’eo ket divalo.

Braz eo da vab?
Ne heller ket lavared e vefe bihan

Eun den dreist ordinal eo?
N’eus ket kalz a dra ouzpenn dezañ.

Pase mad eo bet an traou ganeoh?
N’eus ket da lavared nann!
Le “ N’eo ket fall” qui est souvent entendu dans la langue parlée équivaut en fait à “ un presque bon “ (N’ eo ket fall e brezoneg a zo mad dija!)

4°) Les erreurs à éviter

– Utiliser des chapelets de “Nann! nann! nann!
– Utiliser Nann avec des mots tels que: Med nann! ha nann! – nann, mar-plij nann – Perag nann.
– Placer Nann au milieu d’une phrase comme on le fait en français pour Non.
Exemple: Nukleel? Nann! Trugarez – qui n’est qu’une simple translittération au lieu de: Nukleel ? N’am-eus ket ezomm anezañ
– Utiliser le verbe ema à la place de Eo dans certains cas:
Exemple: Breiz n’ema ket da werza.
5) Traduction de “ Oui ou non ? “
Elle se rend comme ceci:
Gwir pe get?
Gwir pe gaou?
Gwir eo pe n’eo ket?
Comment dire “non merci” ?
Surtout pas: nann trugarez!
Le non merci est rendu par:
Eur banne az po? – N’am-eus ket ezomm ou: N’am-bo ket.

6) Recommandations: De précieux conseils pourront être trouvés dans le dictionnaire de Jules Gros: Le style populaire, pages 195 – 196 – 197 – 198 et 199.
7) Exemples divers pris dans la langue parlée
– Glao a vo?
– Ya
– Ne vo ket – Ne raio ket

– Avel a oa deh?
– Ya;
– Ne oa ket – Ne ree ket

– En ti ema Soazig?
– Ya
– N’ema ket.

– N’ema ket Soazig en ti?
– Ema
– Nann.

– Bez ez euz tud?
– Ya
– N’ eus ket.

– Skuiz e vi o vale
– Ya.
– Ne vezin ket

– Ne labourit ket bemdeiz?
– Gran – Nann.

– Perag ‘rit an neuz da nompaz komprenn ahanon?
– Ne ran ket an neuz, ne gomprenan ket ahanoh;

– Neuze ne ouzoh ket petra eo ludua?
– O! gran! va haz a blij dezañ ludua.

– N’ eo ket sardined eo hepken a vez pesketet e Konkerne?
– Nann, sur.

– Gouzoud a rez petra a ree on tud koz pa zouare an Normaned war-dro Kraoñ?
– N’ ouzon ket avad.

– Neket unan euz Duked Breiz eo a zo e vez én Abati wenn?
– Eo. Yan Vontfort. Koll a reas e vuhez e emgann Henbont, e-pad brezeliou “Herez Breiz”, hag e gorv a oe digaset d’an Abati wenn da Gemperle, el leh m’ema atao.

– Ar veneh n’int két bet distroet ken da Gemperle goude ar Revolusion?
– Nann. Leanezed a gaver bremañ en abati wenn,

– Evel-se’ta, oll deñzoriou koz Kemper n’int ket deuet beteg ennom?
– Siwaz! Nann.

– Setu eur gêr ha ne vanke két dezi ar houenchou!
– Nann a-vad! Diou iliz, daou vanati, diou gouent, ha chapeliou Sant Mikêl, Santez Katell, Sant David ha dismantrou iliz koz Sant Kolomban war ar marhad!

– Ano ‘ zo bet ganeoh, en dro ziweza euz Langoned. N’emaom két pell diouz al leh-se?
– Nann, tamm e-béd! C’hoant az-peus da vond di?

– Perag ez eus bet greet “Meneziou-Du” euz an torgennou-ze? N’int két duoh eged Meneziou-Are.
– Nann. Nemed marteze da weled pa zeller outo a-bell pa zeuer euz Montroulez da Bleiben pe euz ar Faou da Gastellin. An tu eneb d’an heol eo a weler neuze, ar pez a ro dezo eul liou du.

– Marteze out bet dija e Maner Trevarez?
– N’on két a-vad, méd klevet am-eus bet ano anezañ.

– Petra eo an ti braz a zo aze war an tu kleiz?
– N’eo két eun ti eo, med ar hraou-kezeg.

– Ne oa két Breiz eur vro diwarlerh evel ma ‘ eus bet klasket rei deom da gredi.
– Nann sur.

– Ne gavas két ar peoh, evelato, en e doull-bleiz?
– Nann sur! An oll baizanted, diwar-dro a glaskas eur wech muioh, ober ar stal outañ, hag e lakaad da baea kér e daoliou trubardèréz.

– Euz Speied, gwella on-eus d’ober eo mond da Garaez, ne gav két deoh?
– Eo.

– Euz eun amzer tostoh deom, n’eus dén e-béd e Pleiben hag a hellfeh komz diwar e benn?
– Eo a-vad, eun dén a zo eet da anaon e 1936, hag a garfen komz anezañ ablamour m’e-neus bet renet va hammedou kenta war dachenn al lennégèz vrezoneg.

Ces quelques remarques ne prétendent pas faire le tour complet de la négation. D’autres exemples pourront être trouvés dans les meilleurs livres de la littérature bretonne. Ceux qui figurent dans ce chapître proviennent, dans leur majorité, des œuvres de V.Seité.

RépondreCitation
Posté : 12/01/2011 6:38 pm
(@import)
Membre

Apprendre le breton:

L’APPARTENANCE

Remarques préliminaires:

1°) L’Appartenance ou possession en français est généralement rendue par le verbe avoir.
J’ai un chien – J’ai une montre …..
Mais il existe d’autres applications du verbe avoir: J’ai mal à la tête…….
On serait donc tenté d’appliquer la même régle en breton ce qui conduirait directement à la translittération, ce que, précisément, nous cherchons à éviter.
On retiendra donc d’emblée les recommandations suivantes:
a) Le verbe avoir sous sa forme am-eus ne sera utilisé que pour

– la propriété d’ordre général, ou d’ordre indéfini (être propriétaire de quelque chose de façon permanente):
Exemples: eun ti am-eus
eun oto am-eus.

– sous forme d’auxiliaire.

Exemples: Debret em-eus eur vi
Me am-eus gwelet Yann hizio.

b) Les autres “cas de possession” se feront avec le verbe BEZA associé à une préposition.

2°) Notes sur le verbe Kaoud employé comme auxiliaire

a) Situation présente: Me am-eus gwelet Yann hizio
b) Situation passée : Me am-boa gwelet Yann deh
c) Avec les verbes Staga ha kregi.

Staga ha kregi ont deux significations:
Soit commencer quand ils sont utilisés avec la préposition gand et le verbe être
Soit “mordre” dans la majorité des autres cas avec utilisation du verbe kaoud.
Soit “attacher”
On retiendra l’exemple suivant:
Staget em-eus ar hi peogwir e-neus kroget er bugel
J’ai attaché le chien car il a mordu l’enfant
Mais quand les verbes “Staga” et “ kregi” sont utilisés dans le sens de commencer alors il faut utiliser le verbe Beza suivi de la préposition gand
Yann a oa kroget / staget / gand e labour
Et pour les autres cas il vaut mieux utiliser la forme:
Ar gentel a stagom ganti da nav eur a bado diou eurvez.

Quelques exemples avec kaoud et staga:
N’eo ket mui eun enezenn eo. An trêz, poulzet gand ar mor hag an avel o-deus staget anezi ouz Kombrid.
Meur a zant koz euz or bro o-deus staget o ano ouz douar ar vro-mañ.

3) Le verbe Beza accompagné d’une préposition

L’association “propriétaire” – “ chose possédée” sera vue comme suit

a) Beza gand: Voici une forme qui n’exprime pas nécessairement la possession ou la propriété mais qui indique une “appartenance passagére” – “ détachable” ou bien “ d’accompagnement “.
Cette “possession” peut être:
Extérieure: Eun tog a zo ganin war va fenn. Tokou all am-eus er ger: J’ai eun chapeau sur la tête. J’ai d’autres chapeaux à la maison
Intérieure:
Laez a zo gand ar zaout: Les vaches ont du lait.
Gand ar ruzell ema: Il a la rougeole (On notera la forme de situation)
Peleh ema ar boan ganeoh?: Où avez vous mal?
Ar skiant a zo ganeoh: Vous avez raison.
Eun atant a oa ganto (on peut vendre cette possession).
Exemples divers:
Al labourerien douar! Ne vez ganto nemed klemmou ablamour d’ar zehor.
Ne veze ket atao an tu kreñva gand an archerien: Les gendarmes n’avaient pas toujours le dessus.
Notons la tournure: N’on ket mevel ganeoh: Je ne suis pas votre valet ( Au lieu de: “N’on ket ho mevel “ qui est un gallicisme)

b) Beza da: Cette forme exprime principalement “ deux cas de possession”
– La chose possédée est eun élément du possesseur:
Daou dour a zo d’an iliz – An iliz a zo daou dour dezi – An iliz, dezi daou dour
( Dire: An iliz he deus daou dour équivaudrait à donner deux clochers supplémentaires à l’église en plus de ceux qu’elle posséde naturellemnt)
ou – Au renforcement de la possession:
Al leor-ze a zo din – Din-me eo al leor-ze
Notons que si la a chose possédée quittait le possesseur, celui-ci deviendrait incomplet et perdrait son nom.
Notons ausi que l’assemblage “possesseur” “ possédé “ peut être constitué de deux éléments qui, bien qu’ appartenant au même ensemble, ont été rapportés l’un à l’autre.
Voici deux exemples:
Iliz Ploueskad a zo dezi eun tour uhel.
Mais à Cleder on dit: Iliz Kleder a zo stag outi eun tour teo. (Effectivement: Le vieux clocher a été rattaché au corps de la nouvelle église suite à un incendie).
An ti-gar a zo stag outañ eul liorzig.

c) Beza e: Beza e s’applique dans le même sens que beza da mais avec des éléments appartenant intérieurement au possesseur:
An ostelari a zo pemp kambr enni.
Al leue a zo 200 lur a bouez ennañ: Le veau pése 200 livres.
En imor vad emaon hirio. ( On notera la forme de situation)
Ar batimanchou a oa leun enno a binvidigeziou.
d) Beza war – Beza ouz- dindan: L’élément possédé est sur, contre, ou sous le possesseur:
Ar voger a zo diou dor warni: Le mur a deux portes
Eur pikol fri a oa outañ: Il avait eun nez énorme.
Eur vro vihan eo, n’ eus dindanni nemed 2.700 km karrez.
On notera que cette forme introduit des “ troiou-lavar”
Eun toull a oa outi! (Elle était fiére comme eun paon)

4) La chose possédée est munie d’une qualité. Dans ce cas la structure suivante est adoptée:Sujet + beza+ adjectif qualificatif + adjectif possessif + chose possédée
Les exemples suivants illustreront cette construction:
Yann a zo melen e vleo.
Va zad koz a oa nerzuz e gorf.
Ar re yaouank a zo lemm o daoulagad.
Ar skoliad a oa skañv e zah ne zeske morse e genteliou.
Ar stivell a oa sklêr he dour a zo eet da hesk
ou, avec eun participe passé:
An iliz a oa fraillet he mogeriou a zo kouezet en he foull.
An ti a zo troet e brenestou war ar ru.
On trouvera des formes dialectales où a zo est remplacé par eo. Il ne faudra pas s’en offusquer.

5) Cas ou le verbe Beza est systématiquement employé
Pour l’âge:
Pe oad out?: Quel âge as tu?
Me a zo pemzeg bloaz: J’ai quinze ans
Eur vaouez koz, pemp bloaz ha pevar ugent dezi.
Une vieille femme de quatre vingt cinq ans.
Pour le nom: Pe ano out: Quel nom as tu?
Pour la taille: Pe vent out? – Pe zao out?: Quelle taille as tu?
Pour les dimensions: An daol a oa pemp metr a hirder dezi: La table avait cinq métres de long.

On notera que la forme “am-eus” est utilisée dans les dialectes en paralléle avec la forme
beza. Il ne faut pas s’en offusuqer. Mais, en réalité dire: Pe oad p’eus ou Pe aono p’eus
sonne un peu comme “J’ai tombé par terre” ou j’ai monté dans l’autobus…. On ne nous en voudra pas si nous choisissons : Je suis tombé …et Je suis monté…..

6) Cas de situation morale ou physique:

Les formes de situation EMA et EDO sont aussi utilisées avec la préposition correspondante. Les exemples ci-après illustreront ce propos:
Gand an droug-skevent ema – An droug skevent a zo gantañ – Dalhet eo gand an droug skevent – An droug skevent a zo krog ennañ: Il a la tuberculose.
Gand ar vosenn edont en amzer-ze: Ils avaient la peste à cette époque.
En e zoñj edo sevel eun ti nevez: Il avait dans l’idée de construire une maison neuve.
N’edo ket e chal gand kement-se: Il n’avait pas d’inquiétude avec çà.
Ema an toaz e go.
Cette forme a subi des altérations:
On peut dire: Sehed am-eus ou gand ar sehed emaon: J’ai soif
Riou am-eus ou gand ar riou emaon: J’ai froid
Naon am-eus…..: J’ai faim
mais qu’il convient de respecter la forme correcte pour: J’ai chaud
Me a zo tomm din: J’ai chaud
N’eo ket re domm deoh ?: Vous n’avez pas trop chaud? ( Et non pas N’oh eus re domm!!!!!! comme on entend parfois…)
Perag eo tomm dit Fañch?: Pourquoi as tu chaud Fañch?

7) Comment traduire “ avoir l’air de;..”

Ce type d’expression est rendu par: Seblant / Liou / Tres / a zo war……
Exemples: Liou an dizezper a oa warnañ: Elle avait l’air désespérée.
Seblant an eurusted a oa war ar familh: La famille avait l’air heureuse.
Tres eun den koz a oa warnañ: Il avait l’air d’un vieillard.
Liou ar maro a zo war e gig: Il ressemble à un cadavre.

8 ) Une série d’exemples pour illustrer ces observations

– Al lestr a oa dezañ eun ano kaer.
– N’eus bloñs ebed warnañ:
– Eur harr verroh eged eben a zo dezañ
– Bep a loa a zo ganto
– Daoulagad glaz gwenn a zo dezañ – Hennez a zo glaz gwenn e zaoulagad
– Fañch a oa gantañ eur zoñj diaouleg en e spered
– Hennez n’eo ket kizidig e stomog
– Setu aze tud hag a zo kreñv ar yalh ganto
– Diou skouarn a zo d’ar pod houarn evid kaoud peg ennañ
– An aotrou a zo dorn kaled dezañ
– Korvigell a zo ennañ leun e gorf
– N’eus ket warnañ eur vlevenn gristen
– C’hwez an diaoul a zo ganti
– An diegi a zo warnoh ?
– Eur gouent gand eul liorz braz stag outañ mogeriou uhel en-dro-dezañ
– D’an oad a zo ganeoh ez eus atao eur vouzelenn houllo.
– Mall eo ganin en em gavoud.
– Konan a oa prim ar gwad ennañ
– Ar hastell a zo teo e vogeriou
– An tiez a oa c’hoaz goulou war elum enno;
– C’hwez devet a oa gand ar yod
– E dad a oa e ano Stanilaz
– Attila a gavas war e hent ker Kologn, mogeriou uhel dezi ha kalz tud enni.
– Lorh a zo ennañ
– Ar haz a zo fall da logota;
– Arvaruz eo barn eur frouezenn diwar he liou pe diwar ar bluskenn a zo warni.
– Ema an tan em gourlanchenn.
– Ouzpenn e vertuziou all e oa gantañ ar galloud da barea.
– Ar voger a zo eun nor warni e penn an tu dehou.
– Gwadeloupa a zo diou enezenn oh ober anezi.
– Ne ouien ket e oa ennon kement a nerz.
– Eur vuhez a bedenn a zo ganto.

Une devinette pour finir:
Ma am-eus eur moutig brao
Na gar an noz nag ar glao
Kemend a sked a zo dezañ
Ma ne hellan ket selled outañ

Piou eo? – An heol eo!

RépondreCitation
Posté : 12/01/2011 6:41 pm
(@import)
Membre

Apprendre le breton

Le participe présent – L‘adjectif verbal – La forme progressive

Remarques générales:
On associe, souvent à tort, “O + VERBE” au participe présent, à la forme progressive, à l’adjectif verbal tels qu’ils sont définis en français; Cette confusion conduit à des abus de langage qu’il vaut mieux éviter.
Exemple: un homme regardant n’est pas nécessairement un homme qui regarde.
Le féminin français apporte une aide: Une femme regardante.
On notera la différence d’orthographe en français mais qui, malheureusement, ne s’entend pas: Un orateur fatiguant ses auditeurs (Participe présent )
Un travail fatigant (Adjectif verbal)
On pourra donc s’aider du féminin: un travail fatigant – une besogne fatigante
Mais: Un orateur fatiguant ses auditeurs – Une oratrice fatiguant ses auditeurs.
Quelques fois la différence est assez difficile à saisir:
Un homme parlant anglais – un homme en train de parler anglais
En breton il faudra voir le contexte: An den-ze a oa o kaozeal saozneg.
Klask a ran eun den hag a gomz saozneg. (et non pas o komz saozneg!)
L’essai qui suit a été établi, de façon pratique, d’aprés les exemples trouvés soit dans de bons ouvrages, soit prises sur le vif dans la conversation courante.
En résumé, il s’agit de trouver un moyen pour ne pas associer la particule verbale O au verbe en vue d’obtenir de nimporte quelle façon la translittération avec toutes les terminaisons en ANT des verbes français.

1. – L’adjectif verbal
a) Il nous est donné par: La base verbale + UZ
Les exemples suivants nous montreront le processus:
Labouriou skuizuz (Skuiza – skuiz + UZ) – Des travaux fatigants
Eun toull flêriuz (Fleria – Fler + iuz) – un trou puant
Eur helou souezuz (Souezi – Souez + UZ)
Komzou flemmuz (Flemma – Flemm + UZ)
Eun dra spontuz (Sponta – Spont + UZ)
Eun istor skrikjuz (Skrija – Skrij + UZ)
Eun den plijuz (Plijoud – Plij + UZ)
Il est clair que d’autres adjectifs peuvent être employés pour le même usage:
Exemple: Labouriou skuizuz: Labouriou tenn – Labouriou kaled…

b) Le participe présent est parfois donné par O + certains verbes
Quels sont ces verbes? Ce sont ceux qui expriment des sensations physiques, des sentiments…..
En voici quelques uns: Gweled – Selled – Poania – Komprenn- Kleved – Selaou – Lavared – Gouzoud……
Ici il semble qu’en associant O + Verbe il y ait translittération du français en breton:
O weled: En voyant – O selled: en regardant…
Il faudra nous rappeler que:
– Cette régle ne vaut que pour ces verbes particuliers
– Qu’il existe une autre façon de contourner cette translittération apparente. Nous la verrons plus loin.
Quelques exemples:
– O weled kement-se e fuloras
– O komprenn ar gudenn e reas buan e zoñj.
– Poan am-eus o kredi ahanoh.
– N’oh-eus ket a vez o lavared geriou groz e-mod-se?
– An oll vretoned a dridas gand levenez o kleved eur helou ken laouen.
– Plijadur o-deus an douristed o weled ar gwiskamañchou kaer, o selled ouz an dañsou breizeg, o kleved ar hanaouennou brezoneg.
– Ken kaer eo ar vro da weled ma ne skuizer ket o selled outi.
– Ar gwez o-deus poan o stourm ouz an aveliou.
– Beh am-eus o kredi.
– Souezet e vezer o houzoud n’eo ket gwir an dra.
– Skoet e vezer o weled eur seurt kastell.
Mais, rappelons qu’on peut toujours utiliser la forme “c lassique qui allie les deux maniéres:
Exemples: Souezet e vezan atao pa dremenan dre an Huelgoad o weled skrivet dirag eur ster “Rivière d’ Argent”
Souezet e vezer pa dreuzer Berven o houzoud n’eo két eur barrez.
2.- La forme Progressive.
J’ai vu un paysan en train de travailler dans un champ – J’ai vu un paysan travaillant dans un champ: Me am-eus gwelet eur houer o labourad en eur park.
On voit de suite la tentation de traduire “ en train de ” par “ travaillant”
La forme progessive est donnée par O + Verbe mais avec les restrictions suivantes:
a) Elle n’est utilisée que quand l’action est (ou était)en cours.
b) Elle ne s’applique pas aux immobiles.
Exemple: Deh am-boa gwelet eur houer o labourad er park. (Il était en train de travailler quand je l’ai vu)
An den-ze a labour ganin er porz; ( Il n’est pas en train de travailler quand
j’ en fais mention)
– Forme progressive avec le verbe Beza: Quand le sujet est défini on utilise ema ou edo:
– Oh ober petra ema an den-se?
– O skriva eul lizer ema.
– Hennez a vez pep mintin o skriva liziri.
Quand le sujet est indéfini on utilisera EO ou E OA – O labourad er park e oa eur houer- eur houer a oa o labourad er park.
Avec d’autres verbes:
– Ar helenner a wele ar studerien o labourad pa dremene ( pa veze o tremen e trepasou ar skol)
– Klevet am-eus ar bleizi o youhal.
– Sellit outañ o kas e zaout d’ar park.
Aprés le participe passé du verbe être:
– Bet eo bet o lapineta;
– Pa oam bet o kouronka;
Les fautes qu’on peut faire en considérant O + Verbe avec un participe présent sur le modéle français:
Exemple: An hent o tremen dirag va zi a ya da Vrest. (Gallicisme total)
Deux verbes de “mouvement” dond un à la forme progressive pour “un immobile”.
La situation, en breton, est physiquement impossible.
An hent a zo dirag va zi a gas da Vrest
Trop souvent on entend ce type de non-sens comme: “ema an aod o tostaad
Il est évident que c’est le bateau qui se rapproche de la côte et non point la côte qui se déplace vers lui!: ema ar vag o tostaad ouz an aod.
L’exemple suivant donnera une image exacte de la réalité: Ne oan két bét paket gand an droug-mor. Ar hontroll e oa. Gelled am-boa zokén selled mad ouz an douar braz keid ha ma pellaem dioutañ.
Ce type d’erreur peut-étre évité comme suit;
“ eun den hag a oar saozneg ( Et non point “ O houzoud)
On notera le “tro-lavar”: unan hag a oar: une source bien informée.
Remarque
sur les verbes de “mouvement employés avec des immobiles”:

On les trouve souvent utilisés MAIS SANS EMPLOI DE LA FORME PROGRESSIVE:

Exemple: Ar wenojenn a ya war he fenn: Le sentier prend une pente brusque.

Mond a ree an hent-se azaleg Menez-Hom, tro beteg Kemper: Cette route allait d’un seul trait jusqu’à Quimper.
Notons cet exemple qui montre “un immobile” “bég he zour” et un “mobile” “ ar bedenn” pour lequel la forme progressive est utilisée.
Iliz Intron-Varia Roskudon a zo eur mellad perlezenn a zav bég he zour d’an neñv, evel eur pedenn o toulla an oabl.
Pourmenadennou dudiuz a heller ober dre ar gwenojennou kamm-digamm a zeu hag a ya a-gleiz hag a-zehou, a zao beteg ar parkeier hag a ziskenn beteg an dour da weled ar bagou o vond hag o tond euz Kemper.
Les immobiles (gwenojennou)ne sont pas utilisés avec un verbe à la forme progressive. Les mobiles le sont.

3 – Essai pratique de définition des “résultatives”
Pour nos besoins propres nous appellerons “ résultatives” deux phrases qui indiquent des actions simultanées et s’appliquant à des verbes qui pourraient avoir une terminaison française en ANT
Exemples: En traversant la riviére à la nage j’ai senti que l’eau était froide.J’aurais obtenu la même sensation en plongeant ma main dans l’eau.
On prendra la premiére phrase comme ” une résultative indirecte “ un résultat non recherché.
On prendra la seconde phrase comme “une résultative directe” (Action exercée en vue d’obtenir un résultat)
Ce que nous appellerons “ résultatives directes” s’exprimeront par: DRE + VERBE
En voici quelques exemples:
– Kelenn dre selled ha kleved.
– Dre labourad start eo deuet a-benn.
– Gouzoud a rit penaoz e tizeñtas Adam hag Eva ouz an Aotrou Doué dre zebri ar frouez difennet outo.
– Hag evel-se dre c’hoari e tastumas ar hemener en e zah.
Les rimadellou nous donnent de bons exemples:
– Dre an amzer ha dre bilbaza
E reer an hent ar gwellañ.
– Klask kistin’vez lezel en o ‘hloz
Dre gemer eun tamm poan.
– Ya! an douar a zo dit: hen labourad a ri.
Evit m’en-do peb den peadra da zebri.
Ha kaoud ouzpenn-ze diskuiz ha faltazi,
Da vaga da spered dre lenn, dre veaji.
– Meur a unan a bakas taol ar maro dre veza kredet mond leun c’hwez en dour yen.
– Ho servicherien a lak o foan e-pad o buhez penn-da-benn da vond war wellaad dre rezeo ar Sakramant-mañ.
– Doué e-noa benniget o dimezi dre zigas bugale dezo.
– Ar rodou a deu da domma dre frota.
Une comparaison peut-être trouvée entre “dre” et “ By” en anglais:
– We earn our living by repairing engines – Or bara a hounezom dre adaoza klefuskeriou.
V. Favé nous a fait savoir que nous pouvions aussi utiliser “gand” au lieu de dre:
Gand (dre) pignad ouz ar wezenn e paki frouez.
– Teurel a ra neuze eur youhadenn hir ha lammad ‘barz an ifern gand serri e zaoulagad.
Dre forz ober brezel war vor e teuas da veza desket braz war e vicher a vartolod.
Ce que nous appelerons résultatives indirectes s’exprimeront par:
en eur + verbe
En voici quelques exemples: Kavet eo bet an dismantrou-se en eur doulla an douar.
(On ne cherchait pas des ruines quand on creusait la terre)
Par contre: Kavet eo bet an arched dre doulla ar bez.
En eur vodernaad re al lidou santel eo brallet karantez ar gristenien evid ar relijion.
(On a atteint un résultat non recherché)
Par contre: Dre bedi e kreñvai da feiz; ( Action volontaire pour atteindre un résultat)
En eur dreuzi ar vro am-eus gwelet e oa strujuz an douar. (résultat indirect)
Par contre: Dre drempa an douarou e lakeer anezo da veza strujusoh.
An iliz-se, koulskoude, pa zeller outi en eur erruoud, ne lavarfed ket e vije ken koz-se
En eur vond setu-ni o treuzi parrez Kombrid.
Ar ster a zislonke he dour en eur zigouezoud er mor.
Ne glaskin savetei va buhez dre lavared gevier.
En eur vond war-eün gand ar pont emaon e Plougerne.
Mond a ree dre bep seurt hent en eur gana kantikou brezoneg.
On voit la différence entre les deux phrases:
Lazet e-neus e enebour dre doulla-didoulla anezañ gand e gleze.
Lazet e voe en eur goueza euz a gen uhel.
Glao a oa bét e-pad an noz, hag ar glao-ze a skorne kerkent en eur steki ouz an douar.
La traduction de l’exemple en français est donc: En eur dreuzi ar ster war-neuñv am-eus merket e oa yen an dour. Dre zouba va dorn ennañ am-bije merket ar memez tra.
On notera également que “EN EUR” peut être remplacé par E SER dans des expressions comme celle-ci: Deski a raim evel-se d’or selaouerien eur bern traou plijuz e ser gwellaad o brezoneg: Comme celà nous apprendrons à nos auditeurs beaucoup de choses intéressantes tout en améliorant leur breton.
Note: Dre peut aussi signifier “par le fait de”. On touvera un exemple dans la rimadell:

Eur goz votez bet er vouillenn
Dre gaoud madou, a gav perhenn.(Par le fait d’avoir des biens)

On lira avec profit les pages 189 – 190 – 191 – 192 de “ Yezadur braz ar brezoneg” de F. Kervella sur cette question; ano verb gand ar stumm ober.

RépondreCitation
Posté : 12/01/2011 6:42 pm
(@import)
Membre

Apprendre le breton

QUELQUES MOTS ET EXPRESSIONS

Certains mots et expressions subissent des abus de langage qu’il vaut mieux éviter
Karantez: Les expressions “koueza e karantez” ou “ Ober ar garantez “ sont des gallicismes qu’il serait bon de remplacer par les suivants:
Ar garantez a oa deuet dezo.
Ar garantez a oa savet kenetrezo.
Boked ar garantez a oa digoret kenetrezo.
Joa o-doa an eil evid egile.
Da garoud a ran
Me am-eus joa ouzit.
Joa o-doa an eil e-keñver egile.
Gounit kalon eun den.
Beteg mervel da garin
Evid ar pez a zell ouz al lavarenn: “ober ar garantez “ (!!!!)
Ober gwele gand eur plah – Ober gwele gand eur paotr
C’hoari ar vaouez.
Kousked gand eur plah – gand eur paotr.
Planta pour (forniquer)
Sur ce dernier point il est préférable d’utiliser: Ficha ar gwele – Dresa ar gwele – que le gallicisme “ Ober ar gwele “.
Le verbe Koueza:
Quand il s’agit de tomber sur une partie de soi-même il est préférable d’utiliser le verbe Mond:
Eet eo war e gof: Il est tombé sur le ventre.
Eet eo war e benn en dour: Ils est tombé la tête la premiére dans l’eau.
Kouezet eo a-stok e gof war al leur. ( Chute sur un “extérieur” )
Les verbes Mond et Diskenn: un gallicisme classique consiste à faire “bouger des immobiles”
Exemple: La route qui passe devant chez moi va à Paris.
Une translittérations de cette phrase conduirait à trans former la route en tapis roulant.
Il conviendra donc de corriger en breton: An hent a zo ( et non point “tremen “ dirag va zi a gas (et non point” a ya “ ) da Bariz.
Mont a ran gand an aod – Mont a ran gand an hent – Diskenn a ran gand ar skalierou – Pignad a ran gand ar skalierou.
Eun hent war ziribin (et non point “ o tiskenn “.)
Eun hent war-zinao (et non point “ o sevel “)
Pouez traon a zo gand an hent.
Sao-diskenn a zo gand an hent.
Cependant on trouve aussi des immobiles “en mouvement” mais sans forme progressive: Ar wenojenn a ya war he fenn
Setu: Il conviendrait de ne pas l’utiliser comme le mot français “ Voila, voila! “ mais toujours accompagné de amañ ou de aze. Et surtout éviter d’employer des chapelets de “Ya setu “;
Setu perag: Il vaudrait mieux utiliser: Abalamour da-ze
L’adresse postale: Elle est à rédiger comme suit:
Da Fanch Simon
25 Straed ar vilin
Ploueskad – 29. 430
ou:
D’an dimezell Soubigou Katell
15 straed ar vilin
Ploueskad – 29.430
Les mots Itron et Aotrou sont à proscrire sur une enveloppe.
Hag-all: Cette expression est l’équivalent de” y compris” qui clôture une liste généralisée:
Diskaret e oa bet an tour gand an avel, killog hag all:
Le clocher avait été abattu par le vent, y compris le coq.
E Brest ez eus poullou braz hag a hell reseo enno ar batimanchou brasañ, tankerien hag – all: A Brest il ya de grandes formes de radoub capables de recevoir d’énormes bâtiments, pétroliers géants compris.
Toud an dud a oa eet d’ar fest-noz, touristed hag- all: Tout le monde s’était rendu au fest-noz, y compris les touristes.
– Ar vatimant a zo eet da beñse, tud hag all: Le bâtiment s’est perdu corps et biens.
– Te a gav dit e tebrim da leue krohenn hag all? E vleo a stanko toull or gouzoug.
– E-kichen Roazon or-boa poazet krohenn, bleo hag all eun ejen en e bez pikol.
Hag eur wech-all on-eus debret eun ebeul bloaz, poazet ganeom krohenn hag all evel ejenn Roazon. ( Emgann Kergidu – Pages 306 et 307 de l’édition originale. )

On évitera donc d’utiliser “hag-all “ comme eun “ ect “ breton et surtout de le répéter plusieurs fois…..
Quelques exemples de listes inachevées:
Amañ e kaver danvez dillad, mezer ha kotoñs; voulouz ha gloan, danteléz ha seiz, nilon ha me ‘ oar me!
E-leiz a japéliou a gaver e Moelan: Sant Filibert, Sant Pér, Sant Gwenael, Sant Kado ha re all c’hoaz.
Ganto e oa fuziliou, ferc’hier, heskennou-prad ha kement tra a c’helle terri o fenn d’ar Republikaned.
En he zi eh en em vode skrivagnerien vraz Bro-hall an amzer-ze evel Chateaubriant, Sainte Beuve, An itron de Stael hag arzourien all.
Banne: Les expressions: Paka eur banne – Eva eur banne sont préférables au gallicisme: “Kemer eur banne”
Dizoloi: Ce verbe est à utiliser dans son sens strict: Découvrir une chose couverte.
Feiz! Va-unan biken ne vijen bet deuet a-benn da zizolei eur chapel ken kuzet.
Mogeriou a zo bet dizoloet ivez gand ar furcherien ar pez a ziskouez e oa stank an tiez eno gwechall.
Mais: Greet em-eus anaoudegez gand ar vro ( au lieu de dizoloet em-eus…)
Dizolei unan bennag beteg an neudenn sonna: Découvrir les pensées secrétes de quelqu’ un.

Klemm: Sevel klemm ouz unan bennag ( et non point le gallicisme: Dougen )

RépondreCitation
Posté : 12/01/2011 6:44 pm
(@import)
Membre

Apprendre le breton….

Le Complément de Nom

Rappel: Un nom est dit indéfini quand il est précédé de l’article indéfini: Eul, Eun, Eur.
Eul logodenn: Une souris – Eun ti: Une maison – Eur paotr: Un garçon
Le nom sera dit défini s’il est précédé de l’article défini: Al, An, Ar.
Al logodenn – An ti – Ar paotr.
Rappelons qu’un nom peut-être indéfini sans posséder d’article indéfini:
Taolennou: Des tableaux – Kadoriou: des chaises.
1°) Complément d’un nom indéfini:
a) Un nom indéfini ayant trait à des choses s’unit à son complément par “EUZ”: Eur prenest EUZ an ti.
Kadoriou euz ar zal.
b) EUZ peut marquer aussi la provenance, l’ origine:
Exemple: Dour euz ar mor – De l’eau de la mer.
Eun den euz Ploueskad – ou: Eun den euz a Bloueskad.
2°) S’il s’agit d’êtres animés:
Dans ce càs on utilise DA.
Eur mab da Yann
Bugale da Liz.
Eur pao d’ar hi.
On retrouve encore DA si le complément du nom indéfini est un infinitif:
Dour da eva
Eur mekanik da skriva.
Si le nom n’a pas de complément déterminé on utilise: d’ar, d’an, d’al
Exemple: D’ar wazed kaloneg-se e lavaran “Mersi braz”.
Mais si le nom a un complément déterminé on utilllise Da
Exemple: Da wazed Douarnenez;
Meuleudi a roer kalz da wazed Douarnenez.
3°) Mais si le complément marque une QUALITE ou une FONCTION alors on utilise A:
Eun den a iliz.
Eur Breizad a galon
Eun den a vor.
Eur werenn a liou: un vitrail
SI le complément est une dévaluation il est encore précédé de A:
Eur billed a vil lur.
Kantchou a vretoned: des centaines de bretons.
Il en est de même si le nom complété est suivi d’un adjectif:
Eun dorz vraz a vara.
Eun tam mad a amann.
Càs ou le complément est un nom qui joue le rôle d’adjectif:
Dans ce càs il n’y pas de préposition:
Mogeriou mein: Des murs de pierres
Eur groaz koad.
Exercice: Traduire:
– Qu’y a-t-il de cassé? – Une fenêtre de la maison est cassée. Elle a éré cassée par le vent. C’était une fenêtre en bois.
Toi Madeleine, de qui est-tu la fille? – Je suis la fille de Mari Kozmao et Henri est le fils de Lena Quiniou.
– Qu’y a-t-il avec Maria? – Elle a de l’eau fraîche de la fontaine dans ce pot-ci et de l’eau de la mer dans ce pot-là.
– Vous buvez de l’eau de mer? – Non – Je bois de de l’eau de source – L’eau de mer n’est pas bonne à boire. Je bois une bonne bolée d’eau de source.
– Qui se proméne là-bàs sur la route? Ce sont des gens de la ville. De Roscoff ou de Saint-Pol-de Léon.Ils ne sont pas de Morlaix.
Quel métier a Grand-Pére Chanig? C’est un marin et un breton de cœur. Ce n’est pas un homme d’église.
Combien de billets de mille euros a Marivonne? Elle a dix billets de mille euros. Cela fait 10.000 euros. Des billets de papier bleu.
Qu’avez vous dans votre pannier Marharid? – J’ai trois grandes miches de pain dans ce panier et un beau morceau de beurre dans ce panier-là. Oui j’ai une miche de pain et un morceau de beurre.
Qu’est que c’est que ces mécaniques? Une machine à écrire et une machine à calculer; Des centaines de breton de la région trouvaien du travail dans les mines.
C’était un lieu de priére pour les moines de Saint Gwenole. Des monticules de déblais. Sa maison fût détruite. Il vendit les pierres qui provenaient des murs.
Proposition de correction:
Petra’zo torret, – Eur prenest euz an ti a zo torret. Torret eo bet gand an avel. Eur prenest koad e oa.
Toi, Madelen, a zo merh da biou? Merh on da Vari Kozmao hag Herri amañ a zo mab da Lena Kiniou.
Petra ‘zo gand Marianna aze? – Dour fresk euz ar feuten a zo ganti ér pod-mañ ha dour euz ar mor èr pod-se.
Eva a rit dour mor? – Ne ran két, méd dour ‘feuteun. An dour mor n’eo ket mad da eva. Eva ‘ra eur volennad mad a zour feunteun.
Piou a zo o pourmen a-hont war an hent? Tud euz kêr int. Euz Rosko pe Kastell-Paol. N’int két euz Montroulez.
Peseurt micher a ra tad-koz Chanig? – Eun den a vor eo hag eur Breizad a galon. N’eo ket eun den a iliz.
Péd billed a vil euro a zo gand Marivon? Dég billed a vil euro a zo ganti. An dra-ze a ra dég mil euro. Billedou paper glaz int.
Petra ‘zo ganeoh èn ho paner Marharid? Teir dorz vraz a vara a zo ganin èr baner-mañ hag eun tamm kaer a amann èr banerig-se. Yan, eun dorz vara hag eun tamm amann a zo ganin.
Petra eo ar mekanikou-ze? – Eur mekanik da skriva hag eur mekanik da gonta.
Kantchou a vretoned euz ar Horn-vro a gave labour er mengleuziou.
Eul leh a bedenn e oa evid meneh Sant GWenole. – Torgennou atred;
Distrujet e voe e di. Gwerza a reas ar vein euz ar mogeriou.
(Tiré en grande partie de V.Seité)
La phrase suivante est-elle correcte?: Eun êl euz an Aotrou. Corrections?

RépondreCitation
Posté : 12/01/2011 6:45 pm
(@import)
Membre

Apprendre le breton

TRADUCTION DE LA FORME

REFLECHIE DU VERBE

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=

1 – Remarque générale:

Toujours dans le cadre de la lutte contre la traduction au mot à mot du français, nous allons essayer de voir comment, par des exemples on traduit des verbes français utilisés à la forme réfléchie. Ceci dans le but d’éviter des emplois abusifs de la forme “en em”.

Une grande confusion règne sur certains verbes comme:

– se tuer : en em laza.

– se tromper : qui ne se dira pas “en em fazia…..

( Je me suis trompé = Faziet on )

De même “se noyer”

Il s’est noyé: Beuzet eo bet.

2 – Exemples classiques

– se tuer: en em laza

– En em lazet e-neus: Il s’est tué volontairement.

– Il s’est tué (dans un accident): Lazet eo bet

– Se nuire:

– Noazoud da unan bennag

– Se nuire= nuire à soi même

Donc: Noazoud a reer deoh an-unan : On nuit à soi-même
et toutes les conjugaisons possibles: Noazoud a ran din va-unan: je me nuis. ect……….

On notera une autre forme bretonne:
Gaou a rit ouzoh hoh-unan: Vous vous nuisez.

Gaou a reer ouzor an-unan: On se nuit (à soi-même)

Verbes à la forme en em:

An daou vreur en gare – an daou vreur en em zikoure:

Les deux frères s’aimaient – se portaient mutuellement secours.

Pour plus de précision on aurait pu mettre (mais ce n’est pas une obligation)

An daou vreur en zikoure an eil egile – an daou vreuer en zikoure kenetrezo.

Quand l’action est faite par le sujet avec le complément mentionné alors la forme “en em” est employée:

– An dud war an douar a zo lakeet d’en em zikour, d’en em gared.

– Arabad eo en harpa ouz ar voger.

– Re a drouz a zo! ne heller ket en em gleved zoken.

Quelques verbes classiques:

Se faire du tort (mutuellement): Gaou a reont an eil OUZ egile.

Se faire la cour (mutuellement): : A leiz a reont an eil d’egile.

Se fuir (mutuellement): Tehet a reont an eil DIOUZ egile.

Et d’autres exemples du même type:

Mond a reont a-benn an eil d’egile.
Kuzad an reont eun dra bennag an eil OUZ egile (Ils se cachent quelque chose)
Pokad a reont an eil d’egile: Ils s’embrassent.
Goulenn a reont kuzul an eil diouz egile: Ils se consultent.

Traduction de “se connaître”: Ober anaoudegez gand

Greet o-devoa anaoudegez er skolaj (an eil gand egile ). Gwelloh moarvad eged « en em anavezet o-devoa er skolaj.)

Ils se suivent : Kerzed a reont an eil da heul egile. (Préférable à: en em heulia a reont (an eil egile ).

Verbes français dont la traduction
n’utilise pas la forme “en em”

Se voir:

Le clocher SE VOIT de loin: An tour a vez gwelet a-bell- pe a weler a-bell

(C’est le clocher qui est vu – il ne se voit pas lui même).

S’appeler:

Il s”appelle Paul: Paol a vez greet anezañ.

Et ainsi de suite:

Le breton s’apprend avec plaisir: Ar brezoneg a vez desket gand plijadur.
Il ‘sest trouvé malade: Kouezet eo klañv – Digouezet eo dezañ beza klañv-
Des malades qui s’ignorent: Klañvourien ha n’ouzont ket ez int klañv.
Il se coupe la main: Troha a ra e zorn.
Il se frappe la poitrine: Skei a ra war e beultrin.
Il se cacha les yeux: Moucha a res e zaoulagad.
Il se croisa le bras: Kroazia a reas e zivreh.
Mouchez vous le nez: C’hwezit ho fri.

Sur ce dernier exemple on noetra l’expression: ober eur zeh d’ar fri.
Comme ober eur zeh d’an daoulagad – d’an tal: s’essuyer les yeux – le front)

S’appauvrir: Paouraad – Mond da baour – Mond war baouraad –
S’enrichir: Pinvidikaad – Sevel da binvidig – Mond war binvidikaad.
Se sanctifier: Santellaad – Mond war zantellad.
S’attendre à: Beza e gortoz euz, e gortoz ma teuio.
Ils s’attendent : En em hortoz a reont (an eil egile ).
Se fatiguer: Il se fatigue vite: Buan eo da skuiza – Skuiza buan a ra.
Se chauffer: Il se chauffe au coin du feu: O tomma ema e korn an tan.
S’étendre, s’allonger: gourvez, mond war ar gourvez (er gourvez ).
Se couvrir – Se découvrir: Lakeet am-eus va zok -Tennet am-eus va zok.
En em zizolei a ra dre e gousk: Il se découvre dans son son sommeil.
Sevel peut être employé avec en em: En em zevel a ra ouz e dad: Il se dresse contre son pére.
Se mettre à travailler: Staga da labourad.

Se trouver

Il se trouve à la maison: Er gêr ema.
Il se trouve savant: Kavoud a ra dezañ beza desket. En em gavoud a ra !Lorh a zo ennañ, ourgouilluz eo.
Il se trouve trop faible: Re wan e kav (soñj) dezañ beza.
Il se trouve en retard: Paket berr eo.
Il se trouve qu’il vaut mieux se taire: Mezaon eo gwelloh tevel.

Se tourner:

Se tourner: trei: Il se tourna vers le mur: Trei a reas ouz ar voger (war-zu ar voger ).
Il a du mal à se tourner dans son lit: Poan e-neus oh en em drei en e wele.

Tourner sur soi-même: treiñ warnor an-unan.

Se tuer, se blesser: Lazet eo bet, gloazet eo bet war an hent braz.
En em laza possède un autre sens : Rei taol ar maro deor an-unan.
Il se tue au travail: Labourad a ra a-laz-korv, a-laz-ki, koll a ra e yehed gand al labourad re, dreist e nerz ez a.
Se tenir: Il se tient debout: en e zav e chom.
Il s’est tenu coi: Sioul eo chomet.
Il se tient à carreau: War evez e chom.
Se servir de: Lavaret e vez: « En em zervicha « , pe c’hoaz eur gavadenn all: »
« Ober gand « , da heul « Ober war-dro », « Ober diouz ». Je me sers d’une bêche: Me a labour gand ar bal – Me a implij ar bal –
Va benveg eo ar bal.
S’habiller – Se déshabiller: Je vais m’habiller: Mond a ran da lakaad va
dillad – da wiska va dillad. Me déshabiller: da fila va dillad.
Honnez a oar en em wiska hag en em glinka: Elle sait s’habiller et se parer.
S’habituer – Se déshabituer: Boaza -Divoaza.
Boaza a reas buan ouz e vuhez nevez.( ne pas employer « en em voaza! »).

Divoaza: (rimadell)
Diêsa tra a zo da zivoaza
Eur mezvier hag eur vezvierez
Eur pemoh bet war ar panez.

Se plaindre: Klemm: Esoh eo klemm eged kaoud poan – Ne ra nemed klemm: Il ne cesse de se plaindre.

Se plaire: Le verb “ kerneveg” « Bourra » est excellent: Bourra a ra ar peson nevez ganeom.
Se perdre : Deh e oa bet kollet er hoad: Il s’était perdu hier dans le bois.
Il va se perdre: Da goll ez aio.
S’ennuyer, hag e vo lavaret: « en em enaoui! »
Il s’ennuie vite – facilement – Dond a ra buan da enaoui -Enaoui a ran.
Il se sait dénoncé: Gouzoud a ra eo bet diskuliet.
Il se calma: Terri a reas warnañ.
Ils se ressemblent: Tenna a reont an eil d’egile.
Garde toi de ton frére: Diwall rag da vreur,taol evez.
Abstiens toi de boire: Paouez da eva – Chom heb eva.
Occupe toi de ton frére: Taol evez ouz da vreur.
Mad eo da intent, da glevoud ouz ar re glañv.
Se taire: tevel – Sévanouir: Fata –
Se rouiller: Mergla – Se fâcher: Chifa –
Se douter: Doueti.
S’abonner: Koumanantet on da « Breiz nevez « : Je me suis abonné à « Breiz nevez.
S’abriter: Eet on da waskedi, da zisklavi: Je me suis abrité.
S’absenter: Il s’est absenté de l’école: Chomet eo heb mond d’ar skol.
S’accorder: Il s’est accordé du temps pour lire: Kemer a ra amzer da lenn.
S’accouder: Il s’est accoudé à la table: Branket eo ouz taol.
S’accroître: Son élevage s’accroît: Kreski a ra e grouiad.
S’adoucir: le temps s’est adouci: Souplaet eo an amzer.
Le vent s’est adouci: Torret eo an avel.
Il s’est adouci: Torret eo warnañ.
S’agir: Il s’agit de: Ar pez a gont eo. – Ar pez a zo kont ganeom eo.
S’aggraver: Le mal s’est aggravé: Gwasaet eo an droug.
S’allonger: Il s’est allongé: Eet eo war e hourvez: Gourvezet eo.
War e hourvez (Position) – Gourvezet eo (action).
Evid ar verbou all: Daoulinet eo -War e zaoulin ema – Eet eo war e zaoulin – Puchet eo: Il s’est accroupi – war e buch (pe e buchou) ema – Eet eo war e barlochou:Il s’est mis à quatre pattes.
S’allonger: Le fer s’allonge au feu: Hiraad a ra an houarn en tan.
S’allumer: Le feu s’est allumé tout seul: An tan a zo kroget ennañ anezañ e-unan.
S’amincir: Il s’est aminci: Moanet eo.
S’amuser: Il s’est amusé: Plijadur e-neus bet – Diduet eo bet.
S’appitoyer: Il s’est appitoyé sur le compte de son voisin: Truezi e-neus
greet war gont e amezeg.
S’appeler: Il s’appelle Jean: Yann eo e ano -Yann a vez greet anezañ.
S’apercevoir:Il s’aperçoit qu’il s’est trompé: Gweled a ra ez eo faziet.
Merked a ra – Spurmanti a ra…..
S’approprier: Il s’est approprié un chateau: Prenet e-neus eur hastell.
S’arrêter: Il s’est arrêté: Harpet eo – Chomet eo a-zav.
S’attacher: Il s’attache à son travail: A galon vad ema gand e labour.
Il s’est attaché à sa mére: Joa e-neus ouz e vamm.
S’attendre: Il s’attend à être dédommagé: E (en ) gortoz ema beza digollet.
Ils s’attendront au carrefour: En em hortoz a raint er
hroaz-hent.
Se bâtir: Il s’est bâti une maison: Savet e-neus eun ti nevez evitañ.
Se baigner (en mer): Il est allé se baigner: Eet eo da neuñv.
Se baser: Il se base sur le prix du beurre: Diouz priz an amann eo ez a.
Se baisser: Il a du mal à se baisser: Poan e-neus o plega.
Se blesser: Il s’est blessé: Gloazet eo bet.
Se buter: Il s’est buté au mur: Eet eo a-benn d’ar voger.
Se promener: Il est allé se promener: Eet eo da bourmen / da vale.
Se brûler: Il s’est brûlé la main: Devet e-neus e zorn.
Se passer de: Ce n’est pas facile de se passer de pain: N’eo ket tra aes diouered bara – beza chom heb bara.
Se perdre: Il s’est perdu dans le bois: Kollet eo bet er hoad.
Se posséder: Il ne se possédait plus: Ne oa ket mu mestr outañ e-unan – Ne oa ket mui evitañ e-unan.
Se chauffer: Il se chauffe au coin du feu: O tomma ema e korn an oaled.
Il marche pour se chauffer: Bale a ra evid tomma d’e dreid.
(pe evid tomma e dreid pe evid tomma dezañ ).
Viens te chauffer les mains: Deus da domma da zaouarn.
Se chausser: Chausse toi: Laka da votou.
Déchausse toi: Tenn da votou.
Se charger:Il se charge de le faire: Kemer a ra warnañ hen ober.
Se casser: Il s’est cassé la jambe: Torret e-neus e har.
Se conduire: Il se conduit mal: Eur vuhez fall a ren.
Se confeser: Il est allé se confesser: Eet eo da govez.
Se couvrir: Couvre toi: Laka da dog.
Il se découvre dans son lit: En em zizolei a ra en e wele.
Se croire: Il se croit intelligent: Kavoud a ra dezañ eo speredeg:
Se croiser: Ils se croisent: Mond a reont an eil e-biou d’egile.
Se complaire: Il se complaît à chanter: Plijoud a ra dezañ kana.
Bourra a ra o kana.
Se débarasser: Je me suis débérassé de mon chien: Kaset am-eus va hi da da bourmenn – Distrobet on-eus va hi.
Se fier: Il se fie à son frére: Fiziañs e-neus en e vreur.
Se frapper: Il se frappe la poitrine: Skei a ra war e beultrin.
Se fournir:Il se fournit en pain chez X: Prena a ra e vara e ti X.
Se fortifier: Il boit du vin pour se fortifier: Eva a ra gwin evid hreñvaad.
Se figurer: Il se figure: Kavoud a ra dezañ.
Se frayer: Il se fraye un chemin: Digeri a ra eun hent.
Se froncer: Il se fronce les sourcils: Kriza a ra e dal.
un “tro lavar”: Ober eur bod spern gand ar malvennou
Se garder: Garde toi de fumer: Diwal da fumi.
Se glorifier: Il se glorifie de sa force: Fougeal a ra gand e nerz.
Se gratter: Il se gratte la tête: Skraba a ra e benn.
S’habituer: Il s’est habitué au pays: Deuet eo da voaza diouz ar vro-
Boaza a raio buan.
S’habiller: Il s’est habillé: Gwisket e-neus e zillad -Lakeet e-neus e zillad
Il y a une exception pour: En em wiska « .
Ar plah yaouank a oar en wiska / en em ficha/ en em glinka – On dira même: Honnez a oar dougen he dillad.
Habille toi: Laka da zillad.
Déshabille toi: Fil da zillad.
Quitte tes sabots: Fil da votou koad.
Se hâter: Il se hâte: Hasta a ra: hasta fo.
S’immobiliser: Il s’est immobilisé: Chomet eo a zav.
S’interroger: Goulenn ouzor an-unan.
Il s’interroge: Goulenn a ra outañ an-unan.
S’imaginer: Il s’imaginait être riche: Kavoud a ree dezañ e oa pinvidig.
S’imprimer: Cela s’imprime facilement: An dra-ze a vez moulet êz a-walh.
Se lever (intransitif): (dihraus ): A l’évangile on se léve: D’an aviel e zaver – D’an aviel e zav an oll.
Se mettre (Klask eur plas..): En em lakaad a reas er renk kenta pe en
disheol.
Se mettre à boire: En em deurel da eva.
Se mettre à table: Ils se sont mis à table: Eet int ouz taol.
Se mettre à jurer: Eet e oa en e valloz ruz: Il s’était mis à jurer.
Jurer comme un charretier: pehi e-treuz nao moger.
Se mourir: Il se meurt: War-nes mervel ema – War e dremenvan ema.
O tresa e dalarou diweza ema.
On trouvera aussi des “tro-lavar” pour indiquer cette situation:
O lonka e vutugenn ema “équivalent de “Avaler son bulletin de naissance”….
Mais on dira: Marvet eo gand ar maro brao en e wele: il est mort de mort naturelle dans son lit.

Se muer: Il s’est mué en chien :Deuet eo da veza ki.
S’ouvrir: cette porte s’ouvre sur la rue:An nor-ze a sko war ar ru.
S’occuper de: Occupe toi de ton frére: taol evez ouz da vreur.
Se passer: Il se passera des jours: tremen a raio deveziou.
Il se passe de tabac: Ne vutun ket.
Se plaindre: Il se plaint: Klemm a ra.
Notenn: Porter plainte: Sevel klemm (ha n’eo ket: »Dougen klemm « .)
Se perdre: Il s’est perdu dans le bois: Kollet eo bet er hoad.
(Au sens passif: Eet eo da goll )(Au sens réfléchi: En em gollet (e-neus.)
Il existe une expression “spéciale” pour dire qu’on s’est perdu sans aucune possiblité de retrouver son chemin la nuit:
Killiet on.
Situation qui oblgeait l’égaré à attendre le lever du jour pour savoir où il était.

Se plaire: Bourra – Vous vous plaisez chez nous? avec nous ?:
Bourra a rit ganeom ? (Bro gernev ) pe: Chwi en em gav (blij) ganeom?
Se poser: Il se pose la question: Goulenn a ra outañ e-unan.
Klask a ra petra da soñjal.
Se porter: Il se porte bien:Yah eo.
Il se porte au-devant de son pére: Mond a ra en arbenn d’e dad.
Se pouvoir: Il se peut qu’il vienne: Posub eo e teufe.
Se posséder: Il ne se posséde plus: Eet eo er-mêz anezañ e-unan -N’eo ket evitañ e-unan.
Se présenter :Il s’est présenté devant le juge: Eet eo dirag ar barner.
Il ‘s est présenté à moi; Lavaret e-neus din piou e oa ha piou n’e oa ket.
Se prétendre: Il se prétend malin: Kavoud a ra dezañ beza fin.
pe: Kavoud a ra dezañ eo fin.
un “tro-lavar” Hennez a gav dezañ eo finnoh eged kaoh louarn.
Se reposer: Diskuiza: Il se repose: O tiskuiza ema.
Il se repose sur son fils: Konta a ra war e vab.
Se refroidir: Yennaad: Le lait s’est s’est refroidi: Yen eo eet al leaz.
Le temps s’est refroidi: Yenneet eo an amzer.
Se rétrécir: Strisaad: Le tissus s’est rétréci: Striseet eo an danvez.
Se rendre: Il s’est rendu à Paris: Eet eo da Bariz.
Il s’est rendu malade: Eet eo klañv.
Se retirer: Il s’est retiré: Eet eo kuit.
Se reprendre: Il s’est repri: Deuet eo en-dro war e her.
Se régler: Cela ne se régle pas ainsi: N’eo ket evel-se eo e teur a-benn.
Se rassembler (réciproque): Tenna a reont an eil d’egile.
Se saisir (de): tapoud peg (pe krog ) en eun dra bennag.
Se savoir: Il se sait malade: Gouzoud a ra ez eo klañv.
Se taire: Ils s’étaient tus – employons un “tro lavar” Eet e oa an teodou d’ar foar.
Se tuer (réfléchi): Beza lazet: Il s’est tué sur la route :Lazet eo bet war
an hent.
Il s’est tué d’une balle de révolver: En em lazet e-neus gand eur boled revolver.
Se tenir (En em zerhel est un décalque du français):
Il se tient droit: Chom a ra sonn.
Il se tient debout : Chom a ra en ezav.
Il se tient loin de moi: Chom a ra pell diouzin.
Se vanter: fougeal – Il se vante: Fougeal / Fougasi a ra.
Se vendre: Les pommes de terre se vendent bien: Ar patatez a vez gwerzet mad.
Se voûter: Il se voûte: Mond a ra tort.

Certains verbes prêtent à confusion entre l’ancien usage et le nouveau venu sans doute de l’influence du français comme, par exemple:

Se raser: Troha ar baro.
Se couper la barbe – aucun doute quand l’acrtion est faite par le “raseur”
Mais chez le barbier: Lakaet am-eus da droha va baro: Je me suis fait couper la barbe.
De même pour se faire couper les cheveux dont la forme ancienne, encore attestée dans le souvenir des vieux bretonnants il y a au moins 35 ans (en 1974 donc):
Lakeet am-eus da grenna va bleo: Je me suis fais raccourcir les cheveux…..
Cette forme semble, hélas, avoir disparu pour être remplacée par son équivalent français: me am-eus trohet va bleo qui est un gallicisme…..

Mais chez le barbier: Lakaet am-eus da droha va baro: Je me suis fait couper la barbe.
De même pour se faire couper les chevuex dont la forme ancienne, encore attestée dans le souvenir des vieux bretonnants il y a au moins 35 ans (en 1974 donc):
Lakeet am-eus da grenna va bleo: Je me suis fais raccourcir les cheveux…..
Cette forme semble, hélas, avoir disparu pour être remplacée par son équivalent français: me am-eus trohet va bleo qui est un gallicisme…..

Nous essayons de lutter contre ces formes……

Notons également, pour finir, les formes:

Se demander – se dire avec en em mais aussi avec la forme

Goulenn a ran ouzin va-unan: je me demande.
Lavared a ran din va-unan: je me dis. (ou en em lavared a ran)
avec bien sûr les autres désinences……

( D’après les Notes de grammaire de V.Favé dont beaucoup figurent dans la grammaire de F.Favereau qui déclare trouver cette liste “impressionnante)

RépondreCitation
Posté : 12/01/2011 6:57 pm
(@import)
Membre

Apprendre le breton

DA HEUL – WAR-LERH

Kent staga ganti

Gwelloh e vefe deom staga ganti dre ober impli euz skoueriou a-zoare bet choazet diwar ar pennadou skrid bet savet gand or skrivagnerien wella kent lavared ha ma vefe tu pe get sevel eur reolenn rig diwar o oberenn.

DA- HEUL:

Da genta e roas dezañ Enez-Vaz da zevel enni eur manati evid ar veneh a oa deuet d’e heul euz Breiz-Veur.

Eun deiz, en eur glask e laza gand eun taol horz, e kouezas war war bég an tour a dreuzas dezañ e beultrin. Ruill a reas d’an traoñ ha bég an tour d’e heul.

An div skouerenn-ze a ra ano euz daou dra o fiñval asamblez pe dost war-zu ar memez pal

Skoueriou all e-leiz a heller kavoud ivez:

Ahez, merh ar Roué Grallon,
Tan an ivern en he halon
Er penn kenta euz an diroll
A gas d’he heul ar gêr da goll.

Al leor-ze a hell beza prenet gand eur vandenn vagnetik ouz e heul.

Ar paotr a lammas war e varh dre dan, ha strak ar mil gurun d’o heul.

Méd e-leh tehed da heul ar re all, e chomas kuzet er hoajou.

“Deom, deom, deom, deom, deom, deom d’ar gad
Deom kar, deom breur, deom mab, deom tad
Deom, deom, deom oll, deom’ ta tud vad
Mab ar hadour a lavare
Lavare d’e dad, eur beure:
“ Marhegerien war lein ar Vro
Marhegerien o vond e-biou
Mirhed dindanno glaz o liou,
Hag o hourichal gand ar riou…
“ Mar d-’eo Arzur an hin eo
Prim d’or gwareg ha d’or gwall veo
War-raog d’e heul ha flim ra freo! (Barzaz Breiz)

Ar skouriou-zea ziskouez deom e heller ober gand da heul – ouz heul…. pa vez an traou oo vond asamblez….. Hini ebed anezo ne jom difiñv…..

WAR-LERH

Eun dra all souezuz kenañ a gavan c’hoaz e buhez Sant Paol: Ar hloh e-neus lezet war e lerh, anvet “An Hirglaz” hag e-neus ar vertuz da barea diouz ar boan skouarn.

War a gonter, e veze implijet an doare-ze da gas keleier n’eo két hepkén gand ar Halianned méd ive gand ar Romaned, ha war o lerh, gand ar poblou all beteg ar Grenn-Amzer.

Eun dorn-skrid a zo bet chomet war e lerh ha n’eo ket bet moullet.

Er skoueriou-ze e heller gweled n’eo eet kuit nemed eun dra hag an hini all a zo chomet en e blas.

Setu-amañ skoueriou all:

Lavared a reer oe bet ar vro-mañ pevar hant vloaz bennag dindan galloud ar Romaned. Souezuz e vije chomet ken nebeud all a draou war o lerh!

E-kreiz an noz, dre drubarderez, e hellas soudarded al “Ligue” antreal e kêr. Ne jomas war o lerh nemed distruj ha maro: laeret ar pinvidigeziou ha dibradet ar merhed da vond ganto….

Hervez “Buez ar Zent”, m’am-eus soñj mad; diskibl e oa ar Zant-mañ da Zant Tugdual kenta eskob Landreger, hag eveltañ e teue euz Breiz-Veur. Dond a reas zokén, da veza eskob war e lerh.

Hag e bered Penharz in bet beziet o-daou, hi, hanter kant vloaz bennag warlerh he fried, er bloaz 1841.

Ahano eo e teu ar pez a vez anvet “L’école de Pont-Aven”. Skol Pont-Aven. Chomet ez eus bet war o lerh eur bern taolennou hag o-deus, en amzer-vremañ eun dalvoudègèz spontuz.

Ar merhed kennebeud, ne jomont két warlerh: labour a gavont en uzinou- koñserv, ha mad-kenañ int ive d’ober dantélèz.
Evel-se’ ta on arzourien a gemere o skweriou e pevar horn an Europ. Ne oa két Breiz eur vro diwarlerh evel ma ‘ eus bet klasket rei deom da gredi.

Bez e heller ivez ober implij euz Goude:

N’e-neus bet moullet leor e-bèd.
Nann. Méd goude e varo, Yeun ar Gow, e genvroad, e-neus bet dastumet e goñchennou en eul leor a 300 pajenn anvet “Koñchennou ar Ster-Aon”.

Diwar ar pez on-eus gweled e vefe mad a-walh komprenn ar reolenn e-mod-se:

Traou ne hellont ket fiñval: Ar voger a zo a-dreñv an daol.

– Eun dra a zo o halaoupad tra ma vez difiñv an hini all : En eur sortial am-eus serret an nor war va lerh.

– Daou dra o haloupad: Deuit d’am heul – Deuit war va lerh.

RépondreCitation
Posté : 12/01/2011 7:04 pm
(@import)
Membre

Apprendre le breton

Quelques bretonnismes

Baradoz: Baradoz an arhant diboan: Les paradis financiers.

Diaoul: Seiz mil diaoul a oa war e roudou: Il avait le monde à ses trousses..

Diamant: An diamantou a daole o zeiz sklerijenn warn-ugent: Les diamants brillaient de tous leurs feux.

Dibonnera: Per a oa dibonneret e galon: Per se sentait le cœur plus léger.

Diflach: Diflach e chome an dud: les gens restaient immobiles.

Digig: Bizied digig: doigts décharnés.

Digohenn: Digohenn e oa an oabl: Le ciel n’avait pas un voile.

Digohennet eo bet va daoulagad: J’ai été opéré de la cataracte.

Diwezad: Lakaad unan bennag diwezad: retarder quelqu’un.

Fier: Fier -zod: fier comme un pou…

Eun toull fier: Un “fierou” –

Flep: Eur flep didermenn: Un bavardage interminable.

Foar: Eet e oa an teodou d’ar foar: Les langues s’étaient tues.

Griñsenn: N’e-noa ket kollet an den eur grinsenn euz ar gaoz. Il n’avait pas perdu une miette de la conversation.

Gwad: An den koz a oa e wad o virvi outañ: Le sang du viel homme bouillait.

Yann a oa prim ar gwad ennañ: Jean avait le sang chaud – la tête près du bonnet.

Gwalenn: Gwalenn ar goulennadeg: La bague de fiançailles.

Malloz: Eet e oa en e valloz ruz: Il s’était mis à jurer.

Mann: Eun den ha ne ouzer mann euz e zoare: une personne dont on ne sait strictement rien.

Marh: Lammad war ar marh glaz: monter sur ses grands chevaux.

Marhad: a-stok marhad: a vil prix

Menez: diskenn diwar Menez Sant-Mikêl: Descendre du mont Saint Michel.

Mervel: Mervel a reas gand ar hoant dimezi d’eur paotr yaouank eet da veleg: Elle mourut sute à un chagrin d’amour qu’elle éprouva pour un jeune homme devenu prêtre.

Orgouilh: Dishroennet e oa bet e orgouilh dioutañ : Son orgueil en avait pris un coup.

Hennez a oa sambouc’het gand an orgouill – evel eur penn tousog.

Overenna: An dillad overenna: Les vêtements pour dire la messe..

Paper: War baperiou an ti-kêr e oa François Le Gall e ano. War ar bedenn zul e oa ive: Sur les registres de la mairie il y était inccrit sous le nom de François Le Gall. Sur ceux de l’églie également. – on peut dire aussi: Yann a oa kaieret maro: il était sur le registre des défunts…

Par: War a gonter n’eus két biskoaz e Breiz, eur bombarder par dezañ: A ce qu’on dit aucun joueur de bombarde ne peut lui être comparé….

Rod: Krog neuze e rod-stur an oto ha lak tro er hlefusker: Prends le volant rt fais démarrer la voiture.

Ruilha: Eur roh a ruille war-eün d’e frigasa:un rocher qui roulait tout droit (sur lui) à l’écraser

Ruiih: Eur ruilh choka-mein: une avalanche de pierres.

Rummad: daou rummad rampadennou: deux séries d’arches.

Razedenn: Beza tapet evel eur razedenn er griped: Etre fait comme un tacaud dans la vase.

Sklêr: ouz ar sklêr-loar: au clair de la lune

Skoaz: Koulskoude, konta’ reer ne oe két kement-se a ‘freuz e kêr e-skoaz meur a gêr all: Cependant il est dit qu’il n’y eut pas autant de destruction en comparaison de biens d’autres villes…

Skrija: Ar Youdig!!! Eun ano eo hag a ree d’on tud koz skrija gand ar spont.: Le Youdig! un nom qi faisait tresaillir de peur nos ancêtres….

Spered: eun den e spered lez da vond: un insouciant – un j’men foutiste.

Startijenn: Plantañ startijenn gand al labour: travailler avec ardeur.

Steriou-skorn: des glaciers

Stlabeza: Stlabezet on bet gand lagenn ar vez hag an dizenor: On a jeté l’oppobre sur ma personne.

Strakal: Ar paotr a lammas war e varh dre dan, ha strak ar mil gurun d’o heul: Le gars sauta sur sa moto et s’éloigna dans une pétarade.

Tad: Tadou ar Spered-Santel: les pères du Saint-Esprit

Toul: Toull boull: Péteur impéntent.

Trebez-kraza-kig: un barbecue.

Vi: Hennez a werfe eur vi e reor eur yar: Celui-là vendrait la peau de l’ours avant de l’avoir tué.

A

Anaoudeg braz: Très reconnaissant.

eun arched mean: un sarcophage en pierre

askorn-penn: crâne

B

Beuz: c’hweza er beuz: souffler dans le buis (jouer du biniou).

Brezel: brezeleiou Here-Breiz: Les guerres de successions de Bretagne.

Chapel vadeziant: Les fonds baptismaux.

C’h

C’hoaz: N’eus két c’hoaz keid-se: Il n’y a pas encore si longtemps

D
Daoulagad: Gand e zaoulagad e-unan: De ses propres yeux.

Diskorpul: laeron diskorpul: des voleurs sans scrupules

Disparti: ar Ster-Elle eo a ree an disparti etre an daou eskopti da lavared eo Kemper a Gwened: C’est la rivière Elle qui marquait la séparation entre les deux êvêchés de Kemper et de Vannes.

Dizolei : Feiz! va-unan, biken ne vije két deuet a-benn da zizolei eur japel ken kuzet: Et bien, de moi-même, je n’ aurais pu découvrir ue chapelle aussi dissimulée…

un distresadur: une déformation.

eul leh digenvez: un lieu désert

Dougen: Beva ‘ reas da genta, e-giz ermit en enezenn a zoug c’hoaz e ano: Enez-Tudi: Il vécut tout d’abord dans une ile qui porte encore son nom: Ile Tudi.

Farm: Eur ‘farm-skwêr eo: c’est une ferme modéle

Flourenn (f): ar ‘flourenn: la pelouse

GW

Gwall:
ar zehor a zo deuet da veza eur gwall zarvoud: La sécheresse est devenue une calamnité.

Gwirionez: Bremañ da bep hini da joaz ar pez a gav dezañ eo ar wirionez:
Maintenant il appartient à chacun de choisir ce qui bon lui semble.

H
Harp: harp ouz amañ: tout prés d’ici

ne harp netra outo: rien ne leur résiste

M

Madoberour: brasa madoberour an denéléz: le plus grand bienfaiteur de l’humanité

Mellad: eur mellad riboul don ha striz!: Un passage étroit et à pic.

Menez: ouz torr ar menez: sur le flanc de la montagne.

Mezaon: An êr az-peus da houzoud ar vicher, mezaon!: Il me semble que tu connais bien le métier.

P
Penn: Ar wenojenn a ya war he ‘fenn: Le sentier descend à pic.

Perlezenn: Eur berlezenn kuzet brao e-touez ar glaster eo ar japel-ze: Cette chapelle est une vraie perle bellement dissimulée dans la verdure.

Pont: Ar pont a ya en eul lamm dreist ar ster: Le pont enjambe la rivière d’un seull jet.

Poull: ma n’ema két choaz en e boull, eo fall a-walh e stad: S’il n’est pas tout § fait en ruines, son état n’est guère brillant…..

Priz: dreist-priz: inestimable

R

Renk: Dre o dimeziou e oant kar da famillou brasa Breiz ha war ar memez renk ganto: Par leurs mariages ils étaient alliès aux plus puissantes familles bretonnes et sur un même pied d’égalité.

Rouantéléz: Va houign rouantèlèz: ma brioche

Ruillaig: c’hoari ruillaig: Jouer à se rouler.

S

Seblantoud: war a zeblant: selon toute ressemblance

Skañv: Bez e ranker beza dornet skañv evid cheñch tu d’eur grampouezenn gand eun taol spanell: Il faut avoir la main légère pour changer de côté à une crêpe en un seul coup de raclette.

Seh:

seh-korn, seh-kraz: trés sec

Ar peuri, e pep leh, a oa deuet da veza seh-korn: L’herbe partout était desséchée.

Ar helou end-eun, a oa bet skignet war diwaskell ar radio: La nouvelle avait même était diffusée à la radio.

Sklerijenn: Taoliou baleen sklerijenn: Des rayons lumineux de phare.

Skol: skol bagou dre-lien: école de voiles.

T

Tamm: kaer kenañ eo c’hoaz ar halvar an tamm anezañ: Le calvaire est encore très beau dans son ensemble.

Taol: N’emañ ket war e daol kentañ: Ce n’est pas un novice. (Il n’en est pas à son premier coup.

Toullgova: beza toullgovet (gand): Etre passé au fil de l’épée.

Tour tan: Tour-Tan Eckmuhl: Le phare d’Eckmuhl.

Tra: traou a-bréd: des primeurs

Tro: en dro a zeu: la prochaine fois

Trouz: eur pez trouz: beaucoup de bruit

War-hèd: Ar vro, penn-da-benn d’ar Ster-Odet, war-héd diou leo vad, a zo kaer dispar: Le pays d’un bout à l’autre de L’Odet, sur deux bonnes lieues est très beau.

RépondreCitation
Posté : 12/01/2011 7:07 pm
(@import)
Membre

Apprendre le breton….

Disons le tout net: Deiz mat fait « petit breton » et n’est pas utilisé dans le breton usuel……

Il existe les formules classiques:

Mond a ra mad?
Penaoz ema kont gant?
Penaoz ema ra bed ganit?
Penaoz e tro ar rod ganit? ( roue de la brouette)

O vond gand ho hent emaoh?
O paouez diglosa emaoh?

Les formes grossières: (très grossières … mais rigolotes)

Sebvel a ra dit?
O ya! ha prest eo d’e lakaad dit.

Penaoaz e kan da hrill (skril)?

Brao kena! dreist-oll pa vez en e doull!

RépondreCitation
Posté : 12/01/2011 7:16 pm
Page 2 / 5

Retour en haut