Sonerezh ar Gelted ha Sonerezh keltiek

An arouezioù breizhek-mañ, (pa vezont disklêriet), am eus adkavet er sonerezh gaeleg, hep nac’hañ an diforc’hioù hag an disoc’hoù. 

Ur gevrennadenn disoñj a zo gant an ambitus brasoc’h enni. Me a ro an dra-se d’un nebeud ramz aristokratel (evel ar gerioù) kollet e Breizh abaoe ar laioù hag ar neumen, ar sonerezh e kêrioù hag ar maezioù o deus gwasket an ambitus-mañ da nebeutoc’h a notennoù. E gwirionez, ez eus kentoc’h ur gevrennadenn sokial kentoc’h evit unan broadel.

E tachenn skrivañ ar varzhoniezh ha ar yezh, an emgavioù e-barzh klann ar yezhoù keltiek a zegas emgavioù sonerezh en un doare naturel. E c’haller kavout ar “scotch-snap” e pep bro geltiek, memes e-kreiz ar c’horalennoù gallo arveret gant ur « pilpousenn sonerezh » saoznek, hag ar re all e Leon (nebeutoc’h pilpouset dres). 

Un tamm gevrennadenn all disoñj a zo gant implijoù disheñvel a zanvezioù dañs. Kavet e vez disoñj hag ez eus jiged, reels, gavotenn, andros, a zo ar pep brasañ anvchoarvezet hag e kaver o CHANVEZH evel disoc’h (un Erik Marchand, da skouer, ne gompren ket an evezhiadenn-mañ). Kompren a reer mat ne dalv ket da gemer ar stilioù dañs evit diforc’hañ Breizh diouzh broioù al Liger hag ar Mor bras.

Breizh, Bro-Skos, Iwerzhon a implij modoù kozh diwar ar gamenn diatonik (mod re, mod sol, mod la, pe Dorien, Hypophrygien, ha koul.). An holl a implij, muioc’h eget ar broioù gall ha saoz, gammoù mankout, gant ar c’hentatonik. Ar gammoù mankout pe diatonik a cheñch hervez al lec’h. Ulster hag ar Skoz a implij muioc’h a gammoù kentaonek eget Iwerzhon ar Su. Ar gevrennadenn o virout na ve diforc’het ar broioù gaeleg ha Breizh, daoust m’eo bihanaet ar c’hentatonik e Breizh (met nebeutoc’h eget e-touez hor amezeien).
Diaes eo gouzout hag an implij brasoc’h eus ar gamenn-mañ a ziskouez ur mont en amzer d’ar Gelted kozh, pe zoken d’an Neolitik.

Me’m eus klasket gouzout muioc’h diwar-benn ar sonerezhioù e broioù Frañs, ha lec’hioù Europa, ne’m eus ket kavet ur c’hoazhdenn dres evel an hini a zisplegas a-zivout sonerezh Breizh, evel en hor sonerezh keltiek. KLASKET eo ar ger-kleuz. Pep arouez disheñvel n’en deus ket, e gwirionez, da ziskouez ur sonerezh. Nemet pa vezont holl war un dro, e komzan eus sonerezh keltiek er ster don. Un ijinour en deus kritiket va c’heriaoueg heb goude bezañ komprenet an dachenn-se (dreist-holl pa n’en deus ket lennet nemet un tamm eus va skrid !).

Ma’z eo minorel-tre n’eo ket ar gudenn. Ha ma’z eo kollet pe nebeutaet da un derez homeopatek er broioù nebeutoc’h keltiek (Bro Gallo, Galiza), pe dilezet gant ar brotestanted gembrek, ne baouez ket diouzh ar respet a zo dleet dezhañ. E Bro-Gembre, me’m eus degaset da c’hoarvezout e ma diskloc’h sonadegoù non-brotestant gall. Am eus gallet kanañ e Monterfil unan pe zaou tem gallo gant darempredoù keltiek. N’eo ket souezh, rak an amezeien Gallaoued pe Okitaned o deus ivez kollet anezho 90%, ket 100%. Gant Carlos Nuñez, me’m eus desket gouzout darempredoù ‘zo e Galiza gant stiloù kozh.

Hag e c’haller implijout an troc’h-mañ en ur ster « skañvoc’h » ha « keodedel » : ar sonerezh eus broioù ar Gelted hag o ziasporaoù hag o c’hornioù dibaouez. Ar ster-mañ a zo gant ar gouelioù, ar labeloù hag ar media. Ne’m eus ket da zifenn o implijout, met kaout a ra din ez eo « kenwerzhel ». « Koustus » n’eo ket un dismegans. Diskouez a ra an dra-se penaos eo bet savet goulenn ar bobl evit ar pezh a oa kollet c’hoazh dec’h.

“ Friedrich Gennrich : Ar reolennoù laioù laket en danevelloù arzhurian a ra c’hoazh un dalvoudegezh dibar d’ar sonerien keltiek a vremañ. Pa en em lufient er gouelezennoù bras ul urlàr piobaireachd pe mil c’hoarioù ur soner bombard o reiñ digudenn adstummoù diazez ur gavotenn Pourlet pe ur c’hoari fisel…”.
Ar sonerezh keltiek a c’hall beuzet er c’hornioù, ober keod gant an douar, evit bezañ distaget eus ar beved hag kas ar selaouer en ul lec’h distreset, lec’h ma teu an douar, an dour hag an avel asambles… (« Telenn, ar c’harrez Vreizh »).