Sonerezh Breizh ha Sonerezh brezhoneg
Me’m eus menegeret mat er levr an daoublegenn gant an displegadennoù identite, keodedel pe subjektivel d’un tu ha objektivel d’an tu all, awenet splannoc’h gant div c’her e brezhoneg. Er memes mod, ez eus ur Sonerezh Breizh « keodedel » : ar pezh a vez sonet e Breizh, adalek ar Marcheoù betek an enez Eusa, sonerezh hengounel, klasel, jazz, rock, reggae, hip-hop, pe maghrebin. Hag ez eus ur Sonerezh breton gant perzhioù dibar dezhañ. Ar re-mañ a zo gant ur live disheñvelidigezh a c’hell bezañ eus ar pezh bihanañ betek ar pezh kreñvañ.
Gallout a reer, gant ur c’hoant pleustriñ, bezañ arveret gant ar pep brasañ a zo bet tizhet gant an oberiantizoù, en ur brofiñ festoù-noz ha bagadoù, hep preder ebet war an dazont.
Gallout a reer, en enep, bezañ gouest da gompren n’eus netra hag a chom a-sav, hep volontez e vo echu buan. Digeriñ dor ebet d’un dibarder sanket er gevredigezh lieskultur a-benn war un doare keodedel a-dreuz d’ar Breizh.
Va soñj a zo bet klask ar pezh zo ar muiañ disheñvel hag a denn d’ar broadoù-mañ, evit kompren an talvoudegezh a gaver e-barzh an anv Breton. N’emaomp ket e-barzh ar spered keodedel, nag ar santidigezh demokratel d’ar muiañ-niver. Klask a reer en douar evit kavout ar pezhoù kuzhet.
Bez’ ez eus techet gant an dud da vezañ gwaskus. N’eo ket gant ur mennad e vo graet e gwerzhevenez ar c’hornioù m’o deus kalon da glask er pennaodoriadur e Breizh, met en ur mod all. Tenniñ ar pezh estetikel a c’hell bezañ « o vezañ arkaek » p’o deus dalc’het a-bell diouzh kreiz Europa. Ret eo derc’hel a-sav ouzhpenn, arvor Breizh zo digor d’an holl levezonoù estren.
Un elfenn diazez (e-touez reoù all) eo levezon ar yezh war ar sonerezh (ar marc’hoù toenn ha kalz a elfennoù all). E mod damheñvel, an doareoù skrivañ barzhoniezh (dre gomz pe get) o deus ur levezon ivez.
War digarez an archaegezh, setu perak am eus lakaet war wel temoù « arkaek » e gamoù mankout pentatonek (dre c’hoant hag evit un desavadur): Suite des Montagnes, digoradur Pop-Plinn, hini ar Suite-Sudarmoricaine, Metig, Spered hollvedel, An dro…
Me’m eus komprenet e kresk hor swings gant gwarezerezh urzhoret (en arver diouzh ar pezh n’eo ket skrivet), da gevrediñ daou unpenn disheñvel pe en ur c’hoantaat an anv hoalus, e termennoù arnodedel ha n’int ket reoliek war ar stumm, e pellaat anezho diouzh ar pennad pe ar frap. Rewerzh ebet reoliek gant keñver an termennoù a lakaer e plas e reizh ha gant difenn ouzh an adurioù liesimplij.
An abadennoù soner a-bepare a ziskouez din rubati dibar hag an dibrezel er marc’hoù hag ar gwerzioù.
An treujenn-gaol, ar c’hornioù bras Gwenedek, itron Bertrand, ar c’hoarezed Goadec hag all o deus diskouezet din doareoù disheñvel ha disrann.
Me’m eus merzet ur c’hoant d’an ornemantoù brasoc’h e lec’h pe lec’h.
Ma divskouarn o deus anavezet ur gwir boued d’ar armonikennoù hag ur blijadur evit an uhelder (a ziskouez bezañ enep d’an aer tomm ha gwaskus !).
Hag am eus merzet ar pep brasañ eus an tuiladurioù liesseurt.
Evit-mañ, eo e Breizh emañ ar disheñvelidigezh muiañ gwirion; amañ e c’haller adkavout ar pezh zo bet lavaret gant va skouarn gentañ.
Je dois redire ici que les multiples ressemblances de la musique bretonne avec les musiques des provinces franco-occitanes, sont d’autant plus apparentes qu’il y a convergence sur des éléments de structures, de types de danses, etc. Ce regard reste bien en superficie puisqu’il oublie totalement que c’est dans la façon que des Bretons-Bretonnes vont interpréter tout cela (“interpréter” à prendre dans un sens fort) qu’ils vont exprimer leur bretonnitude. Celle-ci va beaucoup plus nous distinguer que les petites variantes structurelles par rapport aux voisins et, pour une très grande part, à la Haute-Bretagne.