HENGELTED
Hengelted, Hen Geltiaid,
Seancheiltigh, Seann Cheiltich:

Amañ adarre, e troan Hengelted e pevar yezh geltiek bennañ. Sellet a-dost, lezet a-gostez an diforc’hioù skrivet divizet, e weller mat an heñvelderioù.

An anv Keltiek

Kentañ evezhiadenn, war an Hengelted.
Kalz arkeologourien a seblant digemm en o doareoù implijout an termen keltiek evit an danvez keodedel hag e gemeront ar ger Oadvezh an Houarn e-barzh o c’hevredigezh skiantel.
Met penaos e c’haller bevenniñ an Oadvezh an Houarn da, da skouer, arzoù Hallstatt ha La Tène ? Ha penaos neuze envel an holl sevenadurioù houarn er bed ? Ha evit hor sevenadurioù, ni a ra anezho keltiek, perak o lemel an anv-se hep lakaat un anv all en e lec’h ? Distruj hep sevel en-dro ?

Diversite pe disheñvelidigezh

Ma n’o deus ket roet anv d’ar pezh a anver gant an darn vrasañ eus an dud evel sevenadur keltiek, ar c’huzul a zo dre ne weler ket keodedoù sklaer etre ar beajoù bodadel hag ar yezhoù, etre an arzoù kinklañ hag ar sevenadur simbolikel. Ur poent a bouez eo an evezhiadenn-se evel-just. Eñvorenniñ a ra ac’hanon eus pezh a c’hoarvez abaoue pell er vro-mañ : an dilhad hengounel, an hevoud hag an dañsoù a gaver war dachennadoù na glotont ket atav. Hag abalamour da se e c’hallfemp disklêriañ e n’eus ket Breizh ?

Unaniezh ar Gelted Atlantel

Evezhiadenn all : ha penaos eo e tachennoù lec’h ma vez pep tra war un dro ? Me gav din ez eo gwir evit hendadoù pobloù ar Gelted modern.
Evit arzoù, e c’haller, gant evezh, diskwel lod eus ar c’hinkladur pikt, daoust ha ma vez ivez levezonoù war hon holl inizi. Hogen arzoù La Tène a zo bet lakaet da ren e mod hollek.
Evit ar yezh, n’eus ket ezhomm da zistreiñ war ar sell keltiek hengounel gant e daou lodenn Q ha P (na oant ket ken didro kenetrezo evel-just).
Ar pezhioù keodedel a oa heñvelik en hor broioù, war-bouez an emdroadur. Ne gavan, e gwirionez, netra a vir ouzh ar ger kevredigezhel evit komz eus ar sevenadur atlantel : an hini a zeu, d’an nebeutañ evit Barry Cunliffe (evel en va huñvreoù bugel…), da vezañ mestr ur c’hengevredad kalz ledanoc’h.
Ne grogin ket amañ gant un dezenn war ar hengelted, na gant un tabut hir war an identelezh ha dreist-holl identelezh broioù Europa kreiz, re ar Reter hag Azia Minor gant yezh keltiek. P’eo bet roet al lodenn war ar Gelted atlantel, ez eo arveret digollet hor sellou etrekeltiek.

Ar C’hall-Venet

Evezhiadenn all : ma goulennoù diwar-benn ar gaozeadennoù diwar-benn ar ger keltiek, pa vez kinniget gant ar « Gall » hag ar « Galian » hep ur sell war ar gwirionez.
Ne’m eus ket kavet respont ebet war an implij-se a zo disheñvel ha dispiant : n’eus ket termenoù a vevenn hervez an arkeologiezh pe hervez ar yezh. Quiz : dre c’hallvez eo Helveted ar Suisse, evel ar gallevez c’hizalpin. Hag etre Suis ha Aostria ? Da c’houlenn perak, penaos e tremen an « Galian » d’ur bobl all pe d’ur strollad pobloù keltiek ? Piv a c’houlenn ? Disheñvel evit ur skiantoniour. Ha gouzout a reer, e gwirionez, e komze ar Gallevez div lodenn vras ar yezhoù keltiek.
Da vat, ez eus ur boblad hiniennel bihanoc’h eget ar Gallevez romanek hag un hinienn hollek all : keoded keltiek etre Iwerzhon ha Galatia.

A-raok mont pelloc’h war danvezioù all, antematologia kev compar.

Bez’ ez eus mevennoù arbennig anavez en o c’horre. Unan a chom da vezañ da vevel ar gwirioniezhioù mar n’hell ket mont ouzh an danvez.
An doare hollveziadel eus un antropologiezh kev compar e gwirionez hag e lec’h troiña (gant ar sonerezh, ar savadur) a chom ur wenodenn didrouz pa vez darempred gant ar bed keltiek. Gallout a reer gouzout e chom danvezioù ur c’hlann a gas Venceslas Kruta.
An degouezh-mañ n’eus ket gwall seurt. Ar skiant hag ar skoliadurezh n’o deus ket miret an dewel ma padout ar stêriadoù brogarouriezh, dreist-holl gall. An « arnodiad »-se a vez bevet gant impalaerioù all, evel Rusia. Bro-Saoz ivez a vez o taolenniñ un istor beurbadel d’ar vugale yaouank, hep gwelout peseurt traoù a c’hoarvez war ar c’horre ouzh o gichenn.